Texto de Iolanda Zúñiga sobre «Terraza», de Fran Alonso, lido na presentación de Vigo
Reproducimos o texto de Iolanda Zúñiga sobre o libro de poemas Terraza, de Fran Alonso, lido na presentación de Vigo, na libraría Cartabón. Hoxe xoves 30 preséntase en Compostela.
Terraza
Fran Alonso volve posicionarse, con Terraza, na disidencia, esa trincheira inherente á súa escrita, caracterizada por unha rebeldía a ralentí, infiltrada, abastecida de palabras certeiras, frases destras, versos sobrios e, sobre todo, inzada de reflexións situadas lonxe do adoutrinamento. É unha insubmisión a que practica o autor desas que, mentres nós lemos alleos a estarmos a rentes dun campo de minas, algo que non esperamos implosiona, cara os nosos adentros, cara ás entrañas. E quedamos desabrigados, desarmados, impregnados dunha sensación crúa, que logra esfolarnos e fendernos, abrirnos a carne sen máis remedio que continuar entregándonos á lectura, ao autor, á súa rebeldía, á súa escrita.
De Fran Alonso xa coñecemos a súa vocación de escritor solidario. Desde aquelas crónicas en territorio ocupado, nas que denunciaba a situación dos refuxiados saharahuís nos anos 90; a esa humanidade coa que tratou sempre os males mentais provocados por alienacións varias: cidades, traballos, relacións… todas submisións, en definitiva; pasando polo inconformismo fronte ao vivir indigno, en todas as súas dimensións. De aí que, ademais de escritor solidario, sexa un escritor de rastreo: igual que eses cans de olfacto prodixioso que dan coa caza abatida polas escopetas traizoeiras, el cheira, na distancia, as fisuras das que emana a ruindade das vidas sometidas á rutina. É a elas, á ruindade e á rutina, a quen lles segue o rastro, ata localizalas. E apresalas cos dentes. Escríbeas, despois, coa habilidade do depredador, pero non dese depredador que se nutre da presa para saciar a fame, senón daquel que, ademais, se irmanda con ela, exhíbese xunto a ela. As súas son capturas despoxadas de artificio, pois deixan constancia do noso destino común e irremediable. Talvez sería mellor dicir, entón, que Fran Alonso é un escritor de rescate: coma eses cans áxiles que ladran na tobeira dos accidentados, ata quedar afónicos, coa esperanza de que alguén escoite o seu alboroto e acuda a liberar aos feridos da agonía, e os axude a asomar entre os cascallos. Estes son os personaxes aos que o autor entrega as súas historias: anónimos aos que, sen necesidade de encomialos como heroes, lles recupera a voz.
Con respecto á poesía, diría que Fran Alonso, ademais, é un moderno. Cando pensabamos que todo estaba inventado, e mastigado, vai el e dálle unha volta. En Poétic@, por exemplo, o seu antepenúltimo poemario, renegou do papel -suponse que a quimera de moitos/as escritores/as- e lanzouse a indagar nas posibilidades que ten o virtual. Volveu recuncar hai uns meses nesta teima abrindo en Twitter o perfil #EstadodeMalestar, onde, a razón dun chío por día, dispara ráfagas de vida: pesares, incomodos, perdas, esperanzas, mentiras… Ao cabo, segundo Fran, “un escritor/a non é outra cousa que unha persoa cos intestinos abertos á que se lle escapan os líquidos da vida para manchar o papel”.
Terraza está publicada en papel, pero comprobaredes, tras cada páxina ou cada dúas, como os poemas devólvenvos á rede. Uns códigos QR inesperados sementan o libro. Con eles, a lectura muda nun alento antolladizo que, como sucede co fol dun acordeón, vos arrastrará ata seducirvos, ou freará en seco para que batades con algún eco da melodía da desolación que soa na Terraza.
Con todo, a sensación que me quedou é que Terraza é un caderno de campo. Botando man da esaxeración, podería ser un diario do naturalista Charles Darwin. Darwin, fascinado polo descoñecido, embarcouse nunha viaxe de exploración arredor do mundo cuxo cometido máis destacado era o de observar e anotar o observado. Naquel tempo, o aliado na expedición foi o bergantín Beagle, botado no río Támesis, en Londres. Hoxe o mundo deixou de ser o lugar enigmático e afastado que era naquela época. Hoxe todo é global. É por iso que, hoxe, para rexistrar a realidade, talvez abonde con ir abastecidos do mesmo caderno e o mesmo lapis, regados por un café neste caso, que usaba Darwin e, en lugar dun bergantín, elixir como testemuña aliada a unha Terraza, por exemplo a da cafetería Hobby, estendida sobre a beirarrúa de Pi i Margall, en Vigo. E sentar, en calidade de voyeurs. Pero non como eses miróns que gozan coa sordidez do alleo, senón coma eses outros que, non sen pesar, confirman, observando os fracasos demais, os seus propios.
Fran Alonso séntanos canda a el nesta Terraza, que podería ser calquera outra -de calquera barrio, cidade ou país- e convídanos a compartir mesa, silla, parasol e pombas, para que comprobemos o irreversibles que son as marcas do tempo. Esas erosións que, máis que gretarnos a pel, grétannos as ganas, a enerxía, a fe. Ese desgaste que nos sacude e sitúa no único devir implacable: o feito de estarmos abocados á morte.
Este poemario é un compendio, pois, de moitos asuntos: Terraza é un lapso na inercia para entregarse á vida contemplativa. E cando falo de contemplación refírome non só ao feito de pór freo ao ritmo imposto para tomar alento e ver fluír a rutina dos demais desde a nosa propia, senón que tamén me refiro a esa connotación relixiosa de quen medita. Terraza é unha mirada asombrada acerca das xentes que nos rodean, que, ás veces, son persoas, e outras son fauna. Iguanas, caimáns, elefantes, gansos, camaleóns, xirafas, gatos… Un aquel de realismo máxico descarga aos clientes do peso de ser humanos. E, por outra banda, lémbranos canta veces adoptamos condutas animais. Domésticos ou salvaxes. Chegando a mimetizarnos con eles. Terraza é unha banda sonora para días idénticos. Nela deixan a súa pegada motos nerviosas e autobuses disciplinados; o mar e parte das estacións, coas súas mudas cíclicas, tamén participan no coro.
Nas mesas da Terraza consumen bebidas, e consumen a vida, persoas de todas as xeracións. E a cada tramo de idade adoita serlle inherente un comportamento. Adolescentes que exhiben a soberbia da inmortalidade, mulleres de mediana idade con todo e nada que contarse, un home impedido carente do corpo que un día lle pertenceu… E o autor, completando a paisaxe, que escribe: “(…) Que ironía, eu / que deploro esa imaxe tan estúpida / e carbónica do escritor / que emprega as cafeterías / para compoñer os seus poemas / e acabo deste xeito.”
Terraza tamén é un reflexo dos estratos sociais. Moitas das persoas que por ela transitan son improdutivas para a sociedade: xubilados, parados, marxinais… Pero a Terraza destrona o statu quo. E se este estado das cousas, este equilibrio vital que cremos temos non é equilibrio? E se nin sequera é vital? E se, máis ben, todo se alicerza no inestable, no insán? Porque os personaxes produtivos de Terraza están sometidos a varios réximes que os afogan. Por exemplo, o réxime laboral, onde no entreacto dunha desas xornadas de produción sen pausa a Terraza bríndalles un espazo para o sosego. Ou o réxime virtual, un xugo imprescindible para existirmos hoxe en día, e que tamén supón un respiro ao réxime da realidade. Porque o real, ao cabo, non é máis que o réxime da rutina. E os espectros da rutina son eles, os personaxes de Terraza, que vimos sendo nós, todos e todas nós, quen non temos intención, nin forzas, nin cartos, para desafiar ao sistema, quen confluímos na Terraza nos intervalos ridículos que nos conceden as ocupacións.